Bölüm dairesi çapı dişli terminolojisinde kullanılan terimlerden biridir. Dişli çiftinin birbiri ile temas ettiği nokta bölüm dairesi çapı üzerindedir. Bu nokta dişliler arasında kuvvet ve moment aktarımının olduğu noktadır. Bölüm dairesi çapı, dişli modülünün diş sayısı ile çarpılması ile elde edilir. Genellikle 'do' olarak gösterilmektedir.
do=m x z
do= Bölüm dairesi çapı (mm)
m = Dişli modülü
z = Diş sayısı
Bölüm dairesi dişli hesaplamalarında kullanılan önemli bir değerdir. Dişliler miller ile konumlandırılırken bölüm dairesi çapından yararlanılır. Birbiri ile çalışan bir dişli çifti arasındaki mesafe dişlilerin bölüm dairesi çaplarının toplamının yarısı olarak hesaplanır.
Dişli merkezleri arasındaki mesafe= (do1+do2)/2
Örnek;
Birbiri ile uyumlu çalışan bir dişli için modül=5
Birinci dişlinin diş sayısı= 20
İkinci dişlinin diş sayısı= 10 olsun,
Birinci dişlinin bölüm dairesi çapı (do1) = 20 x 5= 100 mm,
İkinci dişlinin bölüm dairesi çapı (do2) = 10 x 5= 50 mm,
Dişli merkezleri arası mesafe = (100 + 50) / 2 = 75 mm olarak bulunur.
Dişlilerin imalatı her ne kadar hassas olarak yapılsa da bazı durumlarda miller arasındaki mesafe tam olarak sağlanamayabilir. Böyle durumlarda dişlilerin uyumlu çalışabilmeleri için profil kaydırma işlemi yapılır. Profil kaydırma işleminden sonra bölüm dairesi çapı değişir. Bu değer profil kaydırma hesapları ile hesaplanır.
