Kullanacağımız dişli çark için malzemeyi belirlemeden önce dişli çarkı hangi amaçla kullanacağımızı ve ne kadar sağlam bir makine elemanı istediğimizi belirlemeliyiz. Örneğin küçük bir mekanizma için çok sağlam bir malzeme kullanılması hem kullanılabilirlik hemde ekonomik açıdan uygun olmayabilir.Aynı şekilde büyük güç iletimi olan mekanizmalarda sağlam olmayan materyal kullanımı büyük sorunlara yol açabilir.Peki malzeme seçimini etkileyen faktörler nelerdir.
Malzeme seçimini etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar mekanik özellikler(en önemlisi), fiziksel ve elektriksel özellikler, korozyon dayanımı, çevre dostu olması ve ekonomik nedenler olarak söyleyebiliriz.Bu faktörlere teker teker ele almak işimizi kolaylaştıracaktır. Fakat iyi ve kullanılabilir bir tasarım yapmak istiyorsak maddeleri bütün olarak ele almamız gerekir.
Mekanik özellikler en önemli faktörlerden birisidir. Bunlardan bazıları akma dayanımı, çekme dayanımı , yorulma dayanımı sertlik vb dir. Dişli çark her zaman basınca maruz kaldığı için malzemenin sünek ve tok olması gerekir ve buna uygun malzemeler seçilir.Çünkü dişli çarklarımızın hemen kırılmamasını ve üzerine gelen enerjiye dayanması gerekir. Fakat yumuşak malzeme birbiri ile temas halinde olan dişli çarkların aşınmasına ve kullanılamaz hale gelmesine neden olur. Bu yüzden yumuşak malzemeden üretilen dişi çarkın yüzeyinin sertleştirilmesi lazımdır. Bir çok yüzey sertleştirme işlemi vardır.Fakat bu işlemleri ayrıntılı olarak irdelemeyeceğiz. Yüzey sertleştirme işlemi dişli çarkımızın yalnızca yüzeyinin sertleştirilmesini ve böylelikle aşınma direnci kazanmasını sağlar. Aynı zamanda dişli çarkın iç malzemesi yumuşak olduğu içinde yüksek dayanım sağlanır.
Fiziksel ve elektriksel özellikler dişlilerin birbirleri ile çalışması sırasındaki faktörlerdendir. Dişli çarktan nasıl bir verim elde etmek istiyorsak ona göre özellikler belirleriz. Hızı artırmak, yönü değiştirmek vb. Ayrıca elektriksel özellikler dişli çarkların birbiri ile çalışırken uyumlu çalışması ve uyumsuz bir duru ortaya çıkmaması için önemlidir.
Korozyon dayanımı dişli çarkın ömrünün uzun olması için dikkat edilmesi gereken faktördür.
Çünkü korozyona uğrayan malzemenin dayanımı düşer ve daha kolay deformasyona uğrar. Bu yüzden malzeme seçerken korozyona daha daha dayanıklı malzeme seçmeliyiz.
Malzeme seçiminde sadece mekanik özelliklere bakılmaz. Daha önce belirttiğimiz gibi malzemenin maliyeti ve çevre dostu olması da önemlidir. Özellikle seri üretimde ekonomik etmenler çok önemli bir kıstastır. Çünkü bir parçanın çok iyi tasarlanmış olması o parçanın en uygun tasarım olduğunu göstermez. Maliyetli bir üretim, eğer çok yüksek oranda artı özellikler sağlamıyorsa üreticiler tarafından tercih edilmez. Yeterli özellikler ve daha ekonomik tasarım daha iyi bir tasarımdır.
